Europa Zachodnia i Środkowa ma w dużej mierze korzystne środowisko pod uprawę roślin i tym samym rozwój cywilizacji. Opady są rozmieszczone stosunkowo równomiernie, występują przez cały rok i rzadko przybierają postać gwałtownej ulewy. Paradoksalnie takich miejsc na ziemi jest stosunkowo niewiele.
Dlaczego tak późno?
Można zadać pytanie dlaczego Europa rozwinęła zdecydowanie później, niż cywilizacja egipska czy sumerska? Odpowiedzią mogą być lasy o twardym drewnie.
Dopiero, gdy w pierwszym tysiącleciu przed naszą erą ludzie zaczęli wyrabiać żelazne narzędzia, którymi mogli karczować żyzne równiny tereny na północ od Alp, społeczeństwo mogło dokonywać ekspansji. Nic dziwnego, że pierwsze osady ludzkie w Europie powstały nad brzegami jezior i na łąkach. Nie zawsze były to ziemie najżyźniejsze, ale poddawały się prymitywnej i technologii nie znającej jeszcze żelaza. Las jest bardzo mocno zapisany w europejskiej tożsamości. Pamięć ludu przechowała wspomnienia z tamtych czasów w postaci legend i baśni: o Czerwonym Kapturku, Jasiu i Małgosi, Tomciu paluchu i innych opowieściach o lasach, wilkach, czarownicach i czyhających w pobliżu niebezpieczeństwach.
Sprzyjające środowisko
Dzięki sprzyjającemu środowisku Europejczycy mogli pozostawić większe obszary lasów i ugorów i nie musieli daleko szukać pastwisk. Hodowane przez nich zwierzęta rosły większy silniejsze, niż w innych częściach świata. Mongolskie koniki, postrach stepów, a także arabskie wierzchowce, prezentowały się niepozornie przy europejskich koniach bojowych. Koń europejski, dźwigający rycerza w zbroi, był jak żywy czołg, straszliwy podczas szarży.
Lepsza dieta, bezpieczny nawóz
Stada hodowane przez Europejczyków były większe niż w innych częściach świata i dostarczały mnóstwo zwierzęcego nawozu. W Azji wschodniej używano ludzkich odchodów do nawożenia pól. W Europie umożliwiało to intensywniejszą uprawę i większe zbiory a tym samym zapewniało więcej żywności i tak spirala nakręcała się w górę. Dieta Europejczyków obfitowała produkty mleczne, mięso i białko zwierzęce. Ludzie byli wyżsi i silniejsi fizycznie, nie trapiły ich w zasadzie pasożyty typowe dla Chin i Indii, gdzie nawożenie pól ludzkimi odchodami i praca w wodzie na polach ryżowych, gdzie woda przynosiła drobnoustroje narażając populację na przywry płucne, wątrobowe i jelitowe, powodując poważne chroniczne choroby.
Piła była kluczowa?
Zatem czy piła żelazna była kluczowym czynnikiem rozwoju Europy? Trudno stwierdzić, ponieważ sukces prawdopodobnie wynikał z wielu nakładających się na siebie czynników, ale faktycznie piła żelazna umożliwiła korzystanie naszym przodkom z ziemi wydartej lasom, co otworzyło drogę ku dalszej ekspansji społeczeństwa i gospodarki.
Opracowano na podstawie: „Bogactwo i nędza narodów” – David S. Landes.
