Koreę Południową zamieszkuje ok. 51 mln osób, jest to kraj o powierzchni mniej niż 1/3 Polski. Nie ma tam zasobnych złóż surowców, ani budującej historii sięgającej stulecia wstecz. Przez zdecydowaną większość czasu, jeszcze przed podziałem na dwie części, Korea zawsze była bardzo biedna, położona między dwoma wyzyskującymi ją mocarstwami: Chinami i Japonią.
Globalne czempiony
Jednak dziś Korea Południowa może pochwalić się globalnymi korporacjami takimi jak: LG, Samsung, Hyundai czy Kia. Jest 12-stą gospodarką świata pod względem PKB, mimo że mieszka tam jedynie 51 mln osób. Po wojnie koreańskiej zakończonej w 1953 roku, Koreańczycy startowali z poziomu dużo niższego niż Polska – teraz żyje się tam znacznie zamożniej niż u nas i to mimo, że nasz rozwój też zalicza się do cudów gospodarczych. Jak to się stało?
Podział Korei i wojna
Po II wojnie światowej Korea była podzielona wzdłuż 38 równoleżnika na północ – kontrolowaną przez ZSRR, oraz południe – pod kuratelą USA. Obie części ostrzyły na siebie zęby i w czerwcu 1950 roku północ napadła na południe. Armia komunistów szturmem zajęła niemal cały kraj. Ostatnie oddziały Amerykanów broniły się na południu w porcie Busan – komunistom brakowało jednego szturmu, żeby zająć to miasto i tym samym cały kraj. Jednak Amerykanie dokonali sprytnego desantu na Incheon na północy Korei, przecinając szlaki zaopatrzenia dla armii. Po tym zagraniu wojna potoczyła się w drugą stronę. Armia amerykańska i wojsko Korei Południowej zagnało komunistów aż do granicy z Chinami.
Wtedy to Chiny włączyły się do wojny – ok. 700 tys. żołnierzy chińskich wspomogło wojska północy. Wojna była bardzo krwawa i wyniszczająca. Amerykańskie lotnictwo konsekwentnie demolowało miasta Korei Północnej. Zrzucono tam niemal pół miliona bomb. Korea Północna zmieniła się pustynie spalonego gruzu. Wojna trwała 3 lata i zakończyła się tam gdzie się zaczęła, czyli na 38 równoleżniku. Zginęło ponad 4 miliony osób. Niektórzy komentowali, że Korea cofnęła się do epoki kamienia łupanego i nawet 100 lat nie wystarczy, żeby ją odbudować. Dotyczyło to szczególnie północy, która została starta z powierzchni ziemi.
Generał Park Chung-hee
W 1961 roku władze w Korei Południowej po zamachu stanu przejął generał Park Chung-hee. Park miał w swojej wizji przebudowę gospodarki – jego rządy obejmują aż 18 lat. Sam generał był przeciwny liberalizmowi, zdawał sobie sprawę, że po otwarciu gospodarki głównymi inwestorami w Korei staliby się jej niedawni wrogowie – Chińczycy i Japończycy. Jednym z jego pierwszych kroków było wywłaszczenie japońskich obszarników i to bez rekompensaty. Reformator również zabronił importu – za wyjątkiem surowców, ponieważ Korea Południowa ich niemalże nie ma. Znacjonalizowano system finansowy. Generał wspierał rodzimych przedsiębiorców przez ulgi podatkowe i tanie kredyty (do tego była potrzebna nacjonalizacja banków). Rynek pracy został dostosowany pod pracodawców – pod wielkie „czebole”, czyli wielobranżowe kartele przemysłowe. Społeczeństwo było biedne, więc od początku gospodarka była nastawiona szczególnie na eksport.
Dla tak biednych ludzi jak Koreańczycy, znajdujących się na skraju śmierci głodowej, gospodarka ma pierwszeństwo przed polityką w ich codziennych życiu, a egzekwowanie demokracji jest bez znaczenia.
– Park Chung Hee (na początku reform)
Centralne planowanie
W 1963 roku powołano Radę Planowania Gospodarczego, która ustalała długoterminową strategię rozwoju podzieloną na plany 5-letnie. Najpierw odbudowano infrastrukturę, później postawiono na przemysł lekki, a następnie, w latach 70 na przemysł ciężki, chemiczny i zaawansowanych technologii. Efekty były bardzo dobre. W latach 80, w czasach rządów generała Chun Doo-hwana gospodarkę zaczęto liberalizować, ponieważ długoterminowe wspieranie czeboli mogłoby doprowadzić do monopolizacji rynku. Dziś przedsiębiorstwa południowokoreańskie skutecznie konkurują na globalnym rynku. Droga gospodarcza Korei Południowej jest uznawana za jeden z cudów gospodarczych.
Ciekawostka: Samsung i spółki zależne generuje ok. 20% PKB Korei Południowej (!).
Problemy Korei Południowej
Nie jest jednak tak, że Korea Południowa to gospodarka idealna. Co jest charakterystyczne dla tej gospodarki i społeczeństwa dziś?
- Wysoki standard życia w ujęciu uśrednionym
- Duże nierówności społeczne
- Niskie świadczenia socjalne
- Niskie podatki
- Potężne wydatki na badania i rozwój
- Wysoka konkurencyjność
- Znaczna skala korupcji
- Fatalna dzietność
- Dużo samobójstw i fobii społecznych.
