Państwowe fundusze majątkowe (PFM) to podmioty inwestycyjne, zakładane przez państwo w celu lokowania środków pochodzących z nadwyżki bilansu płatniczego, rezerw dewizowych, dochodów z prywatyzacji, transferów budżetowych, nadwyżek fiskalnym oraz, a przede wszystkim wpływów z eksportu surowców.
Pisząc inaczej: w PFM państwa przechowują nadwyżki, które aktualnie nie są potrzebne, a mogą się przysłużyć przyszłym pokoleniom, gdy ich źródła (np. surowce naturalne) się wyczerpią.
Jakie cechy mają owe fundusze?
- Wydzielenie aktywów inwestycyjnych.
- Kontrola państwa.
- Efektywność inwestycyjna.
- Dywersyfikacja. W tym w ujęciu międzynarodowym z uwagi na poszukiwanie efektywności inwestycyjnej, skalę zarządzanymi aktywami oraz domyślny brak konwersji na walutę krajową.
- Skrajnie długi horyzont inwestycyjny.
- Międzypokoleniowy transfer bogactwa.
Fundusze majątkowe są korzystne dla kraju założyciela
Wpływ PFM na gospodarki państw założycieli można streścić w czterech punktach.
- Zmniejszenie ogólnego kosztu kredytowania na szczeblu krajowym. Fundusze inwestują również w instrumenty dłużne, szczególnie o długim terminie zapadalności, co obniża koszt uzyskania kapitału – o ile oczywiście są obecne na rynku krajowego długu, bo nie musi tak być.
- Obniżka presji na aprecjacje waluty krajowej, ponieważ środki z eksportu nie są wówczas wymieniane na walutę krajową.
- Redukcja presji inflacyjnej – środki z eksportu nie napływają do gospodarki i nie są przyczyną zwiększenia presji popytowej. Co więcej, nie zwiększają akcji kredytowej przez poprawę wskaźników adekwatności kapitałowej.
- Poprawa przejrzystości zarządzania gospodarką, przez niższe ryzyko korupcji. Środki trafią na funduszu, a nie do dyspozycji polityków.
Przeciw klątwie surowcowej
Jednym z najczęściej podnoszonych argumentów za zakładaniem takich funduszy w przypadku posiadania znaczny złóż surowców jest „klątwa surowcowa” – czyli negatywne konsekwencje gospodarcze po intensywnej eksploatacji złóż.
Choroba surowcowa oddziałuje negatywnie na gospodarkę przez kilka płaszczyzn.
- Zwiększony popyt inwestycyjny w sektorze wydobywczym, co uderza w konkurencyjność pozostałych sektorów i zaburza ich proporcje.
- Aprecjacja waluty krajowej (obniża konkurencyjność eksportu).
- Uzależnia dochody państwa oraz znacznej części gospodarki od cen surowców na międzynarodowych rynkach.
- Pojawia się presja na pogoń za rentą – pewne grupy starają się przejąć kontrolę nad surowcami kraju lub całym państwem, prowadząc do erozji demokracji, jeśli taki ustrój występuje w danym kraju.
Klątwa surowcowa nie dotyka wszystkich krajów np. Norwegia, Malezja, Kanada, Australia, Chile czy Nigeria mają również znaczne zasoby surowców, jednak korzystają z nich odpowiednio. W wymienionych krajach funkcjonują państwowe fundusze majątkowe. Najbardziej znaczącym czynnikiem przemawiającym za stworzeniem funduszu majątkowego jest właśnie występowanie renty surowcowej.
Który kraj ma najbardziej zasobne fundusze?
Pięć największych PFM stan na styczeń 2021 roku.
- Government Pension Fund – Global (Norwegia). Rok założenia: 1990. Pochodzenie aktywów: ropa naftowa.
- China Investment Corporation (Chiny). Rok założenia: 2007. Pochodzenie aktywów: niesurowcowe.
- Abu Dhabi Inwestment Authority (Zjednoczone Emiraty Arabskie – Abu Zabi). Rok założenia: 1976. Pochodzenie aktywów: ropa naftowa.
- Kuwait Investment Authority (Kuwejt). Rok założenia: 1953. Pochodzenie aktywów: ropa naftowa.
- Government of Singapore Investment Corporation (Singapur). Rok założenia: 1981. Pochodzenie aktywów: niesurowcowe.
Z wcześniejszego rankingu wykluczyłem Hong Kong Monetary Authority, ponieważ jest to bank centralny, jego klasyfikacja jako państwowy fundusz majątkowy jest dyskusyjne.
Fundusz norweski robi wrażenie swoją wielkością. Powstał w 1990 roku, natomiast pierwszy transfer do funduszu miał miejsce w 1996 roku. Norweski PFM jest największym funduszem tego typu i jednym z najbardziej wpływowych inwestorów instytucjonalnych świata.
W ujęciu uśrednionym posiada 1,3% każdej notowanej na giełdzie spółki. Te informacje mogą szokować, szczególnie mając na uwadze, że Norwegia to kraj zamieszkały przez ok. 5 milionów osób.
Najstarszym PFM jest Permanent University Fund (USA-Teksas), został założony w 1876 roku. Jego aktywa mają swoje źródło w ropie naftowej i gazie ziemnym.
Parząc na łącznie zasoby finansowe PFM, należy zauważyć, ze przodują Chiny mając 3 fundusze tego typu. Na drugim miejscu są ZEA (6 funduszy), na trzecim miejscu jest Norwegia, która ma tylko jeden FM, ale największy na świecie. Rankingi są orientacyjne, ponieważ PFM są uważane za mało przejrzyste. Powodem jest między innymi fakt, że są często tworzone w państwach niedemokratycznych o niskich standardach instytucjonalnych. Wyjątkiem tu jest fundusz norweski. PFM są również narzędziem polityki zagranicznej, często bardzo interesującej i bezwzględnej, będę poruszał ten temat w nadchodzących wpisach.
Opracowano na podstawie:
Urban D., (2017). Państwowe fundusze majątkowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
Wiśniewski P., (2018). Państwowe fundusze majątkowe jako globalny inwestor alternatywny. Oficyna Wydawnicza SGH. Warszawa.
Kamiński T., (2018). Pieniądze w służbie dyplomacji. Państwowe fundusze majątkowe jako narzędzie polityki zagranicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź.
