W latach 1867-1868 Japonia przeżyła rewolucję. Obalono szogunat (dziedziczny system władzy wojskowych) – w rzeczywistości sam się załamał, a cesarz rezydujący w Kioto odzyskał władzę nad państwem. Tak się zakończyło 2,5 wieku rządów rodu Tokugawa. Japończycy nie nazywają tego jednak rewolucją, lecz restauracją, w tych wydarzeniach chcą widzieć powrót do normalności.
Wielkie reformy
Japończycy zorientowali się, że są drastycznie zacofani względem Zachodu i przystąpili do modernizacji z właściwą sobie gorliwością i systematycznością. Mieli mocne podstawy dzięki wysokiemu poziomowi piśmiennictwa, spójnej strukturze rodziny, etyce pracy i samodyscyplinie, poczuciu tożsamości narodowej i przekonaniu o przyrodzonej wyższości nad innymi nacjami. Zniesiono feudalizm i wypłacono samurajom odszkodowania. Wprowadzono obowiązek szkolnictwa, stypendia dla studiujących za granica, zreformowano system opieki zdrowotnej, administrację, sądownictwo, system monetarny, wprowadzono powszechny obowiązek wojskowy.
Kopiowanie najlepszych armii
W kontekście wojskowości warto wspomnieć, że na początek skopiowano rozwiązania z armii francuskiej, ale po pokonaniu Francji przez Prusy w wojnie z 1870-71 roku, Japończycy doszli do wniosku, że Niemcy mają więcej do zaoferowania. To samo dotyczyło kodeksów i praktyki prawnej – model francuski ustąpił miejsca niemieckiemu. Marynarkę wojenną skopiowano od Anglików – władców mórz. Mieszkańcy kraju kwitnącej wiśni chcieli uczyć się od najlepszych i najskuteczniejszych.
Nieudana prośba o cła
Japończycy w 1871 roku wysłali delegację do Stanów Zjednoczonych i Europy by wystąpić o unieważnienie nierównych traktatów narzuconych w latach 50’ XIX wieku. Chciano przede wszystkim odzyskać kontrolę nad taryfami celnymi, aby lepiej chronić swój przemysł, który był w powijakach. Natrafili jednak na mur – państwa zachodnie nie miały zamiaru wyrzekać się tak ciężko wywalczonego prawa wstępu na japoński rynek. Delegacja schowała dumę do kieszeni i kontynuowała program wizyt zwiedzając fabryki, huty, stocznie fabryki broni i oglądając linie kolejowe i kanały – wróciła do kraju dopiero we wrześniu 1873 roku – po dwóch niemal latach – wioząc niematerialne łupy nauki i płonąc entuzjazmem dla reform.
Porzucić język?
W Japonii nie wiedziano dokładnie, co sprawia, że Zachód jest tak potężny – więc kopiowano niemal wszystko – nawet stroje, zwyczaje, a niektórzy nawet sugerowali, że trzeba porzucić język japoński na rzecz angielskiego – jednak aż tak radykalne posunięcie nie zyskało poklasku. Dwie ostatnie dekady XIX wieku i początek XX wieku można scharakteryzować jako rewolucję przemysłową Japonii. W roku 1913 już 1/4 światowego eksportu przędzy bawełnianej pochodziła z Japonii.
Japonia militarnie ponad Chinami
Japonia zaskoczyła świat swoimi zdolnościami militarnymi. Cesarstwo rozpychało się w regionie wygrywając np. wojnę chińsko-japońską (1894–1895). Mimo, że liczebnie to Chińczycy przeważali 10-krotnie, to Japonia wygrała upokarzając swojego sąsiada, którego od wieków uważano za bogatszego i lepiej rozwiniętego. Wojna toczyła się o wpływy w Korei.
Japońscy barbarzyńcy
Podbijanie terenów okolicznych było kopiowaniem polityki mocarstw kolonialnych. Na zajętych terenach Japończycy popełniali potworne zbrodnie wojenne na żołnierzach i ludności cywilnej. Japońska ekspansja odbywała się pod hasłem „sanko sakusen”, czyli zabij wszystkich, złup wszystkich, spal wszystko. Jednak w latach 1904-1905 Japonia przeprowadziła pierwszą wojnę “po europejsku” z poszanowaniem prawa wojennego. Ofiarą rosnącej azjatyckiej potęgi padła… Rosja. W nowej wojnie Japończycy chcieli pokazać światu, że Japonia była krajem całkowicie cywilizowanym i we wszystkim dorównuje „białym” mocarstwom. Zostały wydane szczegółowe instrukcje dotyczące humanitarnego traktowania jeńców, poszanowania ich godności osobistej, niestosowania żadnych form przemocy fizycznej (poza wymogami dyscypliny wojskowej) itp.
Japonia militarnie ponad Rosją!
Wojna rosyjsko-japońska była prowadzona o panowanie w północno-wschodnich Chinach i w Korei. Japończycy rozbili Rosję na lądzie i morzu. Konflikt zakończył się pokojem w Portsmouth, w wyniku którego Rosja uznała Koreę za strefę wpływów Japonii i oddała część swoich terytoriów w Azji. Świat był w szoku – wtedy było nie do pomyślenia, że kraj azjatycki może rzucić na kolana mocarstwo europejskie.
Japonia globalnym mocarstwem
W 1914 roku Japonia przystąpiła do I wojny światowej po stronie aliantów, pokonała Niemcy na Dalekim Wschodzie i zajęła ich posiadłości w Szantungu. W latach 1921–1922, wspólnie z: USA, Wielką Brytanią, Francją, Włochami, Belgią, Holandią, Portugalią i Chinami, Japonia uczestniczyła w konferencji waszyngtońskiej i tworzyła ład międzynarodowy.
Jednak potomków samurajów czekała jeszcze dotkliwa porażka… z drugiej strony, najlepsze dni dla japońskiej gospodarki miały dopiero nadejść – o tym w kolejnych wpisach.
Opracowano na podstawie: „Bogactwo i nędza narodów” – David S. Landes.
