Polska
- Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła w maju 5,1%. Jest to najniższa stopa bezrobocia, jaką zanotowano w maju od ponad 30 lat.
- BIK: O 3,7% wzrosła wartość zapytań o kredyty mieszkaniowe w maju w ujęciu rok do roku.
- Jacek Sasin (minister aktywów państwowych): „Trzeba znaleźć pieniądze na zbrojenia i nie możemy oszczędzać. Wzrost wydatków jest ponad dwukrotny – wydawaliśmy na zbrojenia niecałe 50 mld złotych, teraz w samym budżecie mamy 100 mld zł i w środkach pozabudżetowych od 30 do 40 mld zł. Musimy to robić, choć wielu powie, że można wydać na coś innego”. „Zawsze musimy zadawać sobie pytanie – czy być zadłużonym i wolnym, czy niezadłużonym i okupowanym?”.
- Rząd przyjął nowelizację ustawy budżetowej na 2023 r. Deficyt pierwotnie miał wynieść nie więcej niż 68 mld zł, a po nowelizacji będzie o 24 mld zł większy.
- OECD: „Biorąc pod uwagę znaczne wsparcie fiskalne dla gospodarki oraz uporczywą presję inflacyjną, referencyjna stopa powinna być ponownie podniesiona do 7,25%, zanim mogłaby być obniżana w II poł. 2024 r.”
- Robert Telus (minister rolnictwa): Prawie wszystkie postulaty, które zgłosili rolnicy, są już realizowane przez rząd polski. Jako przykład realizowanych postulatów wymienił dopłaty 3 tys. zł do hektara pszenicy.
- Bankier.pl: W maju Narodowy Bank Polski zwiększył swoje rezerwy złota o blisko 20 ton. Polskie rezerwy złota zostały powiększone do ok. 263,4 ton.
- Rejestr Dłużników BIG InfoMonitor: najbardziej zadłużonym Polakiem jest mieszkaniec Lubelszczyzny – 66-latek ma prawie z 84 mln zł zaległości. Kwota ta wciąż rośnie ze względu na naliczane odsetki.
- Prawo.pl: Kopanie kryptowalut, a koszty – jeśli przedsiębiorca „wydobywa” kryptowalutę na rzecz innego podmiotu, może odliczyć od przychodu wydatki poniesione na energię elektryczną i koszty amortyzacji sprzętu komputerowego. Nie może jednak tego zrobić, gdy „kopie” kryptowalutę na własny użytek – wynika z interpretacji.
- Anna Paluch (Posłanka PiS) zajmuje mieszkanie komunalne w Krościenku nad Dunajcem, płaci za nie 116 zł 43 gr miesięcznie. Zgodnie z najnowszym oświadczeniem majątkowym za 2022 rok jej dochód brutto, na który składa się dieta, uposażenie poselskie i emerytura, to ponad 304 tys. zł. Aby otrzymać mieszkanie komunalne, trzeba mieć wystarczająco niskie dochody. Jak się jednak okazuje, po przyznaniu lokalu dochody nie są już weryfikowane, a tym bardziej – zarabiający więcej nie są proszeni o ich opuszczenie. Mogą to jedynie zrobić dobrowolnie.
- Grzegorz Wrochna (prezes POLSA): Polska Agencja Kosmiczna ocenia, że do końca dekady może rozpocząć pierwszą polską misję orbitalną wokół Księżyca. Chodzi o pojazd, który z orbity księżycowej poszukiwałby na Srebrnym Globie pewnych minerałów. „Po konsultacjach i burzy mózgów z firmami, uczelniami, instytutami doszliśmy do wniosku, że pierwszą polską misją na Księżyc mógłby być właśnie orbiter, który za pomocą wiązek podczerwieni skanował powierzchnię w poszukiwaniu minerałów, zwłaszcza takich, z których dałoby się uzyskiwać wodę, wodór, tlen, czyli to, co najbardziej potrzebne do zakładania baz”.
Świat
- Siły rosyjskie wysadziły w powietrze zaporę na Dnieprze w Nowej Kachowce w okupowanej przez Rosję części obwodu chersońskiego na południu Ukrainy. Ukraińskie MSZ: Eksplozja tamy to „ekologiczny i technologiczny akt terroru, największa katastrofa technologiczna w Europie w ostatnich dekadach”. Zalano kilkadziesiąt miejscowości, pozbawiając mieszkańców wody pitnej. W wyniku zniszczenia zlokalizowanej na zaporze Kachowskiej Elektrowni Wodnej do Dniepru trafiło 150 ton oleju maszynowego. Portal RBK Ukraina podał, że w Nowej Kachowce zatopiony został miejski ogród zoologiczny. Zginęły prawie wszystkie zwierzęta.
- USA wysyłają Ukrainie kolejne transze pomocy wojskowej o wartości 2,1 mld USD. W odróżnieniu od większości poprzednich pakietów, nowa partia sprzętu zostanie zakupiona w ramach programu Ukraine Security Assistance Initiative (USAI), a nie przekazana bezpośrednio z magazynów sił USA. Nowa pomoc oznacza, że wartość wsparcia wojskowego obiecanego przez administrację Bidena Ukrainie przekroczyła już 40 mld dolarów.
- Nikki Haley (kandydatka o nominację z ramienia Partii Republikańskiej w amerykańskich wyborach prezydenckich): Wojna w Ukrainie to wojna o wolność, którą musimy wygrać. „Chiny zapowiedziały, że przejmą Hongkong, i to zrobiły. Rosja zapowiedziała, że najedzie na Ukrainę, i to się stało. Chiny mówią, że następny będzie Tajwan i powinniśmy im wierzyć. Rosja powiedziała, że następna będzie Polska i państwa bałtyckie, jeżeli do tego dojdzie, będziemy mieli do czynienia z wojną światową. Tutaj chodzi o to, by jej zapobiec”.
- „Economist”: Zaczyna się ukraińska kontrofensywa, która zdeterminuje na przyszłość bezpieczeństwo Europy. Rosja nie ma środków, by odepchnąć tę ofensywę. Jednak Chiny nie chcą porażki Moskwy, a Putin gra na zwłokę, by doczekać zwycięstwa Donalda Trumpa w wyborach w USA. Były prezydent USA wielokrotnie narzekał, że Ameryka niepotrzebnie traci miliardy dolarów, pomagając Ukrainie.
- Donald Trump otrzymał łącznie 37 zarzutów związanych z umyślnym przetrzymywaniem tajnych dokumentów oraz utrudnianiem śledztw. Z dokumentu wynika, że po utracie władzy przez Trumpa, były prezydent zabrał do swojego domu „setki” niejawnych dokumentów. Wśród nich były materiały dotyczące amerykańskich programów jądrowych, a także „zdolności wojskowych USA i innych krajów, potencjalnych wrażliwych punktów Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników na ataki wojskowe i plany możliwego odwetu w odpowiedzi na atak z zagranicy”.
- Produkt Krajowy Brutto Ukrainy spadł o 10,5 proc. pomiędzy I kwartałem 2022 i I kwartałem 2023. Ekonomiści spodziewali się spadku o 14,1%.
- Według danych Generalnej Administracji Celnej ChRL opublikowanych w środę obroty handlowe między Rosją a Chinami w maju osiągnęły rekordowy poziom 20,573 mld USD. Podczas marcowego szczytu chiński przywódca Xi Jinping i rosyjski prezydent Władimir Putin zobowiązali się do zwiększenia wymiany handlowej do 200 mld USD dolarów do końca 2023 r., podkreślając swoje partnerstwo „bez granic”.
- Joe Biden (prezydent USA): w sprawie sztucznej inteligencji: „To jest osłupiające”. Wspomniał swoje spotkanie z architektami AI, na którym zaznaczali, że są zaniepokojeni utratą kontroli nad tym, co sami stworzyli. Zapowiedział, że USA i Wielka Brytania zamierzają wspólnie pracować nad regulacjami tej technologii.
- Guntis Pujats (szef łotewskiej straży granicznej): Nielegalni imigranci usiłujący przekroczyć granicę białorusko-łotewską mieli mieć oferowaną broń od władz w Mińsku. Imigranci nie byli jednak zainteresowani bronią.
- „Spiegel”: Aktywiści klimatyczni z grupy „Ostatnie Pokolenie” planują działania przeciwko bogatym. Katastrofa klimatyczna jest dziełem „przede wszystkim bogatych” – piszą aktywiści. Nie są znane szczegółowe działania, ale grupa ma już na koncie np. spryskiwanie fasady luksusowych sklepów na eleganckiej berlińskiej ulicy Ku’damm pomarańczową farbą.
- Roczna uprawa opium w Afganistanie spadła aż o 80 procent w porównaniu z ubiegłym rokiem. To poziom niespotykany od 2001 roku, kiedy Talibowie zostali odsunięci od władzy przez USA. Po 2001 roku Stany Zjednoczone wydały około 8 miliardów dolarów na walkę z handlem opium w Afganistanie. Waszyngton niszczył pola maku, zaoferował rolnikom alternatywne uprawy, przeprowadzał naloty na podejrzane laboratoria. Ale ta strategia w dużej mierze się nie powiodła. Talibowie okazali się dużo bardziej skuteczni w tej materii.
- Izraelski gigant farmaceutyczny Teva zgodził się zapłacić 193 miliony dolarów amerykańskiemu stanowi Nevada w ramach ugody w sprawie roszczeń dotyczących jego praktyk marketingowych, które miały podsycać uzależnienie od opioidów. Teva sprzedaje markowe leki na bazie fentanylu, który jest do 50 razy mocniejszy od heroiny oraz do 100 razy mocniejszy od morfiny.
- „La Stampa”: Szwajcarski miliarder Stephan Schmidheiny, właściciel koncernu budowlanego Eternit, został skazany w środę na 12 lat więzienia za nieumyślne spowodowanie śmierci 392 osób w Casale Monferrato poprzez narażanie ich na kontakt z rakotwórczym azbestem.
- Holandię nawiedziła fala tropikalnych upałów. Temperatura w wielu miejscach przekraczała w sobotę 30 stopni Celsjusza.
- Kanada mierzy się z największymi pożarami lasów w historii. Według Kanadyjskiego Międzyagencyjnego Centrum Pożarów Lasów (CIFFC) w tym roku doszło już do 2372 pożarów, które spopieliły 4,3 miliony hektarów; około 15 razy więcej niż wynosiła średnia roczna w ciągu ostatniej dekady. Chociaż pożary są częstym zjawiskiem w Kanadzie, nietypowe jest to, że obecnie występują one jednocześnie na wschodzie i zachodzie, co ogranicza możliwości straży pożarnej i podsyca obawy o konsekwencje zmian klimatycznych.
- Aleksandar Vuczić (prezydent Serbii) ogłosił przed wyborami wprowadzenie nowego dodatku na każde dziecko do 16. roku życia – po 10 tys. dinarów (ok. 380 zł) – oraz zwiększenie płac w oświacie, służbie zdrowia i podwyższenie emerytur.
- „Spiegel”: Niemcy są największym eksporterem plastikowych śmieci w UE. W ubiegłym roku Niemcy wyeksportowały za granicę aż 745,1 tys. ton odpadów z tworzyw sztucznych.
- Mer Paryża Anne Hidalgo powoła grupę roboczą ds. „wspólnego życia” ze szczurami, które są problemem w Paryżu. Ratusz wraz z Instytutem Pasteura, Sorboną i Muzeum Historii Naturalnej prowadzi projekt badawczy polegający na „zwalczaniu uprzedzeń, aby pomóc Paryżanom lepiej koegzystować ze szczurami”.
- Amerykański organ regulacyjny wydał zgodę firmie Elona Muska Neuralink na prowadzenie badań klinicznych na ludziach z wykorzystaniem opracowanego przez firmę implantu mózgowego. Dotychczas firma swoje rozwiązania mogła testować tylko na zwierzętach, choć i tu pojawiały się problemy i zarzuty związane z ich dobrostanem, badane przez amerykański Departament Rolnictwa. Firma miała zabić około 1500 zwierząt, w tym ponad 280 owiec, świń i małp, po eksperymentach prowadzonych od 2018 r. Neuralink za cel postawiła sobie budowę interfejsu, będącego połączeniem mózgu z komputerem, zdolnego zapisywać i odzyskiwać całą pamięć człowieka i pozwalającego sterować różnymi urządzeniami.
