Aż 80% informacji o otaczającym nas świecie dociera do mózgu poprzez zmysł wzroku. Z tego względu poprawne widzenie jest bardzo ważne, zarówno w sferze zawodowej, jak i poza nią.
Początki patrzenia przez szkła i kamienie
Narzędzia powiększające stosowano już w starożytnej Grecji w postaci wklęsłych luster. Natomiast w „Historia Naturalis” Pliniusza można przeczytać, że rzymski cesarz Neron oglądał walki gladiatorów przez specjalnie wyszlifowany szmaragd. Również Chińczycy – około wieku X – używali kryształów, żeby lepiej widzieć. Czasu wynalezienia samych okularów, a tym bardziej wynalazcy nie jesteśmy w stanie stanowczo określić. Pierwsze, bardzo niedokładne okulary korekcyjne były nazywane „oglarios de vitro”. Przyjmujemy, że pojawiły się we Włoszech na początku 1285 roku.
Dłuższa produktywność
Okulary, to przedmiot z pozoru jest pospolity, tak rozpowszechniony, że wręcz banalny. Tymczasem wynalezienie okularów miało doniosłe skutki – ponad dwukrotnie przedłużyło okres aktywnej pracy wykwalifikowanych rzemieślników, zwłaszcza wykonujących precyzyjne prace: kopistów, lektorów, lutników i ślusarzy, tkaczy i wytwórców galanterii metalowej. Wchodzi tu w grę czynnik natury biologicznej, soczewka oka ludzkiego około 40 roku życia twardnieje, pojawiają się objawy podobne do dalekowzroczności. Oko nie dostrzega już dokładnie bliskich obiektów. Średniowieczny rzemieślnik, dobiegając do czterdziestki, mógł się spodziewać, że pożyje i popracuje jeszcze przez 20 lat – o ile będzie dobrze widział. Okulary dały tę możliwość.
Wynalazcy z Pizy
Pierwsze okulary prawdopodobnie zrobiono w Pizie w drugiej połowie XIII wieku. Oczywiście pierwsze szkła nie były doskonałe, natomiast soczewki do korekcji starczą-wzroczności nie muszą być bardzo dokładne. Powinny przede wszystkim powiększać, a choć jedne powiększamy bardziej, inne mniej, wszystkie przydawały się użytkownikowi. Pierwsze oprawki tworzony były z drewna, rogów zwierząt, skóry i kości. W połowie XV wieku we Włoszech a zwłaszcza we Florencji i Wenecji wyrabiano już tysiące par okularów ze szkłami wklęsłymi wypukłymi, dla krótkowidzów i dalekowidzów. Przez 300-400 lat nikt nie odebrał Europie monopolu na wyrób szkieł korekcyjnych.
Dyfuzja po Europie
Umiejętność wytwarzania szkła i szlifowania soczewek z Italii zaczęła się stopniowo rozprzestrzeniać po Europie. Najbardziej znane ośrodki w których produkowano okulary znajdowały się w Niderlandach, Niemczech i Anglii. Rosnący popyt, zwłaszcza po 1450 r. (po wynalezieniu druku) doprowadził do upowszechnienia się zawodu – doszło do tworzenia się cechów wytwórców okularów.
Czytanie, status i moda
Po 1665 r. popyt wzrósł jeszcze bardziej, ze względu na pojawienie się pierwsze gazety „Gazette”. Hiszpanie uważali, że noszenie okularów sprawia, że wygląda się bardziej dostojnie. Posiadanie florenckich okularów było również uważane za symbol statusu, ze względu na ich staranne wykonanie. Wczesne szkła były cennymi dobrami kościelnych, zamożnych uczonych, rzemieślników i wysokiej klasy osób średniowiecznego świata. Z tego względu w Hiszpanii, Włoszech, a nawet w Chinach uważano okulary za znak wyższej inteligencji i szlachetności.
Okulistyka
Precyzja doboru okularów zwiększono skokowo w XVI w. za sprawą wybitnego niemieckiego fizyka i astronoma Jana Keplera, jednak dopiero na przełomie XVIII i XIX w. wiedza dotyczące optyki osiągnęła wysoki poziom, wtedy nauczono się określać wady refrakcji, a co ważniejsze – sposoby ich korygowania. Dopiero wówczas dobór okularów zaczął nabierać charakteru naukowego i możliwe stało się później utworzenie nowej specjalizacji medycznej – okulistyki.
Coraz więcej okularów
Pod koniec XIX w. i na początku XX w. okulary nadal przechodziły ewolucję by sprostać rodzącym się wymogom coraz szerszych kręgów społecznych. W inny sposób musiały być stworzone dla profesora, a w inny dla robotnika. W XX wieku nastąpiła rewolucja w produkcji coraz to większej ilości okularów. Dzięki masowej produkcji stały się dostępne w zasadzie dla każdego. O ile jeszcze w XVII wieku, a nawet jeszcze w XIX w. okulary były towarem tylko dla majętnych, tak pod koniec wieku XX zdecydowana większość większość społeczeństwa mogła sobie na nie pozwolić.
Okulary dały nam wiele
Dziś nasz wzrok jest w razie potrzeby wpierany przez zaawansowane mikroskopy i teleskopy, ale zwykle, powszechnie dostępne okulary, mimo relatywnie prostej konstrukcji znacząco podnoszą jakość naszej pracy i życia. Gdyby nie opracowano okularów w XIII wieku, rewolucja drukarska, w piśmiennictwie i w efekcie rewolucja naukowa, być może nie miałaby w Europie takiej dynamiki i zasięgu.
Źródła:
- Bogactwo i nędza narodów – David S. Landes
- Kodano.pl (2023) Krótka historia powstania okularów.
- Kierszniowski J., 2023. „Krótka” historia okularów w zarysie.
